Nastoletni imprezowicze znów opanowali Norwegię. W 2024 „russetid” pod znakiem kontrowersyjnych autokarów

W ostatnim roku edukacji na poziomie średnim uczniowie stają się „russami”. To skrót od łacińskiego słowa „depositurus”, odsyłającego do tradycji karnawałowych, studenckich „obrzędów przejścia”, sięgających swymi korzeniami średniowiecza.

Istotnymi rekwizytami i aktywnościami współczesnych „russów” są między innymi strój (w tym czapka, „russelue”; pierwsze takie nakrycie głowy, nawiązujące do kroju czapki studenckiej, pojawiło się w 1905 roku), 17-majowy pochód („russetog”), żartobliwe wizytówki („russekort”; czasami z nieco specyficznym poczuciem humoru, poza nazwą szkoły i imieniem czy pseudonimem mogą się na nich znaleźć takie sentencje, jak „Śniło mi się dziś, że zjadłam 5 kilo pianek marshmallow. Gdy się obudziłam, nie było mojej poduszki”) czy  imprezowy autokar (russebuss, pomalowany, wyposażony w profesjonalny sprzęt grający, dyskotekowe oświetlenie i inne udogodnienia uprzyjemniające całonocną balangę; w wersji bardziej ekonomicznej korzysta się z mniejszego pojazdu, na przykład vana). W tym roku kwestia russebussów wzbudza wyjątkowo dużo kontrowersji.

Jednym z powodów jest bezpieczeństwo. Ministerstwo Transportu (Samferdselsdepartementet) zwróciło się do Norweskiego Zarządu Dróg Publicznych (Statens vegvesen) o rozważenie możliwości wprowadzenia od przyszłego roku likwidacji miejsc stojących i zakazu używania w russebussach siedzeń skierowanych bokiem do kierunku jazdy  – a i jedno, i drugie rozwiązanie jest w nich powszechnie przyjęte, zwłaszcza że wiele spośród tych autokarów to stare, nawet kilkudziesięcioletnie pojazdy budowane w czasach, gdy standardy bezpieczeństwa w branży motoryzacyjnej były o wiele niższe niż obecnie.

Tymczasem, jeśli doszłoby do wypadku z udziałem autokaru wypełnionego po brzegi tańczącymi nastolatkami, konsekwencje mogłyby być bardzo poważne. Nie trzeba zresztą nawet kolizji, by zrobiło się niebezpiecznie – wystarczy gwałtowne hamowanie. Dodatkowym kłopotem z siedzeniami w imprezowych autokarach jest nieobecność bądź nieużywanie pasów bezpieczeństwa. Jedną ze sztuczek stosowanych, by obejść zasady bezpieczeństwa obowiązujące w Norwegii, okazuje się między innymi przebudowywanie i zatwierdzanie dopuszczalności użytkowania russebussów w Szwecji. Norweskie władze chcą uporządkować tę kwestię.

Niektóre aktywności czy imprezowe wyzwania podejmowane w czasie russetid są całkiem niewinne – ot, zamówienie czegoś w McDrive podczas siedzenia w wózku na zakupy, zjedzenie całego burgera na dwa gryzy, podarowanie warzywa obcej osobie napotkanej na ulicy… Ale oczywiście cała ta zabawa podszyta jest również alkoholem i seksem. Świętującym zdarza się przesadzić i nie tylko przekroczyć granice dobrego smaku, lecz także być może złamać prawo.

Zdaniem niektórych doszło do tego w przypadku jednego z autokarów z Bryne, na którym z całą dosłownością wymalowano scenę pornograficzną. Matki nastoletnich chłopców z tego russebussu apelowały o zlikwidowanie wątpliwej dekoracji, a jedna z organizacji kobiecych zgłosiła sprawę na policję. Ta jednak szybko umorzyła postępowanie. Uznano, że nastolatków chroni wolność słowa, a malunek nie stanowi złamania przepisów wymierzonych przeciwko pornografii. Feministki nie składają jednak broni. Złożyły już skargę do Komisji ds.Równouprawnienia i Dyskryminacji (Likestillings- og diskrimineringsnemnda). Natomiast chłopcy z Bryne pomimo medialnej burzy są nadal zadowoleni z wyglądu pojazdu i nie żałują swojej decyzji.

W obliczu kontrowersji zareagował sam premier Jonas Gahr Støre. Skrytykował obsceniczność autobusu z Bryne. Ponadto chciałby najpóźniej od 2026 roku przenieść okres balang na termin nieco późniejszy, już poegzaminacyjny (byłoby to zresztą sięgnięcie do korzeni; pierwotnie bawiono się w ten sposób w Norwegii już po dostaniu się na studia). Obecnie wielu uczniów łączy ostatnie dni edukacji szkolnej z brakiem snu i częstym byciem na rauszu. A to nie sprzyja nauce.

Rząd uważa, że russetid wymknął się spod kontroli. Politycy wskazują na przykład, że przekształcił się święto rozbuchanego konsumpcjonizmu. Uczestnictwo w zabawie wiąże się z koniecznością wydania ładnych paru tysięcy koron, a w przypadku niektórych zabawowiczów – nawet dziesiątków tysięcy lub więcej (zdarza się, że pieniądze te gromadzone są dzięki podejmowaniu się prac dorywczych przez całą szkołę średnią).

Chłopcy z Bryne planują przeznaczyć na russetid po 150 tys. koron. Pytani w wywiadzie, czy za taką sumę nie woleliby na przykład wyjechać na egzotyczne wakacje, twierdzą, że nie, bo na podróże mają całe życie, a russetid przypada tylko raz. Na ich przykładzie dobrze widać, że komercjalizacja tej tradycji kwitnie. Dla wielu to naprawdę lukratywny interes. Firmy specjalizujące się w tym biznesie potrafią skutecznie zachęcać nastolatków do przygotowywania się na russetid przez lata. I kupowania, kupowania, kupowania…

Innym negatywnym zjawiskiem, do którego dochodzi przy tej okazji, jest silna presja społeczna – russetid to dla wielu stresujący test popularności. Mniej lubiani czy niezamożni uczniowie mogą czuć się boleśnie wykluczeni.

Problemów faktycznie nie brakuje. Reformy są potrzebne. Jednak tradycja trwała, trwa i wszystko wskazuje na to, że trwać będzie. Biorą w niej udział także polscy migranci. Refleksje naszej rodaczki, która przed laty zaznała uroków russetid na własnej skórze, można przeczytać tutaj:

Źródła: Sarpsborg Arbeiderblad, Youtube, NRK, snl.no, Utdanningsnytt, MojaNorwegia.pl, Dagsavisen, Nettavisen